GenelMimarlık

Geleneksel Kuşevleri

Geleneksel Kuşevleri

Bir yerde kuş sesi azaldığında yaşam orada değerini yitirir (Sözen, 2009)

Günümüzde sadece bize yaşam alanı sağlayabilen yapılar, zamanında diğer canlılara da saygı duyup, yaşam alanı sağlamışlardır. Üstelik bu iyiliği karşısındaki canlıdan hiçbir beklentileri olmadan yapmışlardır. Bu konu hakkındaki en güzel örneklerden biri de geleneksel kuşevleridir.

Görsel 1. Ayazma Camii’nin batı duvarında yer alan kuş köşkü (26-11-2009) *Görsel alıntıdır

Kuşların barınması için yapı cephelerine yapılan eklemeler ya da bu amaç için yapının cephesinde gerçekleştirilen detay çözümüdür. Burada amaç kuşlardan bir fayda sağlamak değil, onlara barınacak alan sağlamaktır. Onları soğuk, sıcak, zarar verebilecek canlılar vs. gibi koşullardan korumaktır.

Görsel 2.Ani harabeleri, Kars-Kuşevi *Görsel alıntıdır

Kuşevi tarihi

Kuşlar için farklı medeniyetlerde ve farklı tarihlerde yapıların yapıldığından bahsedilir ancak bu yapılar daha çok onları yakalamak, gübre ya da tüylerinden faydalanmak amaçlı olarak kullanılmıştır. Türkler islamiyeti kabul etmeden önce de kuşlara kıymet vermişlerdir ve inançlarına ait ritüellerde kuş figürlerine yer vermişlerdir. İslamiyet inancının kabulünden sonra Anadolu Selçuklu ve Osmanlı döneminde de kuşlara değer verilmiştir. Önceki dönemlerden gelen bilgi birikimi ve sonradan kabul edilen inanç sistemi bu bakış açısını etkilemiş olabilir.

Osmanlı döneminde çoğu yerde güvercinlik ya da boranhane olarak adlandırılan yapılar sayesinde güvercin gübreleri toplanmış ve tarımda kullanılmıştır ancak kuşevleri bu dönemde sadece kuşlara barınak sağlaması ve bulunduğu yapıya mimari bir değer katması yönüyle diğer yapılardan ayrılır. Bugün gördüğümüz kuşevi örnekleri çoğunlukla bu dönemden kalmış, nadir örneklerdendir. Değişen hayat koşulları, insanların bakış açıları ve yapı malzemeleri, yapı stilindeki farklılaşma maalesef kuşevlerini yeni yapılardan kopartıp almıştır.

Görsel 3. Anıtkabir, Ankara- Kuşevi *Görsel alıntıdır

Kuşevleri yapım teknikleri

Kuşevleri insanların yaşamlarını sürdürdükleri her türlü yapı cephesinde görülebilirdi. İçerisinde yaşayan canlıları korumak amacıyla, daha çok güney cephelerde konumlanması tercih edilirdi. Böylelikle kuşların yeterli güneşi alması ve soğuktan korunması sağlanırdı. Diğer canlıların olası tahribatlarından korumak için kuşevleri cephelerin yüksek kısımlarına ve saçak altlarına yerleştirilmiştir. Kapı kemerlerinde, minarelerde, cumba ve bacalarda bu minik evlere rastlamak mümkündür. Kuşevleri, birisi yapıdan çıkıntı yapmayan ya da az çıkıntı yapan ve belirgin olarak çıkıntı yapan şeklinde iki ana kategoride değerlendirilmiştir. Birinci grup daha sade örneklere sahiptir ancak belirgin bir şekilde çıkıntı yapan ikinci grup daha görkemli örneklere sahiptir. Kendi başına minyatür bir ev gibidir adeta. Yapım malzemesi olarak genellikle üzerinde bulunduğu yapının malzemesi olan taş,tuğla ve ahşap kullanılmıştır. Küfeki taşı ve mermer kullanılan bazı örneklerine de rastlarız. Oyma,çatma,delikişi, kaplama ve sıvama gibi teknikler de görülmüştür.

Görsel 4. Ayazma Camii’nin doğu köşesindeki avlu kapısının iç kısmında yer alan kuş evleri (26-11-2009) *Görsel alıntıdır

Görsel 5. Sultan III.Selim Türbesi’nin duvarındaki iki kuş köşkünden biri (21-10-2009) *Görsel alıntıdır

Kuşevlerinin faydası ve değerleri

-Kuşlara yaşam alanı sağlayıp, doğal ekosisteme olan katkısı

-Almadan verebilmenin de mümkün olduğu bir kültürün varlığına ilişkin belge niteliği

-Yapıların mimari kimliklerinin oluşumuna katkısı

-Yapım tekniği, malzemesi ve detaylarıyla üstün bir estetik anlayışının sembolü olması

-Kuşların yapıların malzemelerine zarar vermeden, kendi alanlarında yaşam sürdürmelerini sağlaması

-Yapıların cephelerini kuşların atıklarından korumanın da bir çözümü olması

Görsel 6. İstanbul Üniversitesi tarafından Avrasya Enstitüsü olarak kullanılan, Beyazıt’taki Seyyit Hasan Paşa Medresesi’nin duvarında yer alan kuş köşkü (21-1-2009) *Görsel alıntıdır

Bana kalırsa eğer bir yapının yüksek bahçe duvarları varsa, açıklıkları demir parmaklıklarla kaplıysa, bulunduğu sokak hayvanları insan görünce saldırganlaşıyorsa, çevresinde yer alan mimari yapılar ve sokak elemanları tahrip edilmişse, kuş sesleri duyulmuyorsa, yemyeşil ağaçlar görülmüyorsa orada sorgulanacak pek çok şey vardır. Kültür, medeniyet, insanlık vs.

Geçmişten ders alıp, geleceğe nitelikli olarak yön verebilmek dileğiyle

Dahası bol kuş sesli, anlamlı hayatlar yaşamak dileğiyle

-Bu yazımı beğendiyseniz, Doğanın mimarları ve ortaya çıkardıkları eserleri başlıklı yazımı da beğenebilirsiniz. Okumak için tıklayın

*İçerik yazara aittir.

*Faydalanılan kaynaklar,

– Özçakı,M. Geleneksel Kuşevleri ve yeni uygulamalar için bir öneri. Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi. Haziran 20-Cilt:13 Sayı:15 

– Sözen, M. (2009). Şefkat Estetiği Kuşevleri, ed.) Mehmet Aycı, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, s.195-202.

*Resim kaynaklar,

-Yılmaz,D. Kuşevleri. Ankara Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı.

-Kuş görseli alıntı. www.pixabay.com/birds.

kuşevi nedir, kuşevi tarihi, geleneksel kuşevleri, kuş evleri

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir